Tien gevolgen van de oorlog in Oekraïne

We kijken naar wat de direte impact is als gevolg van de oorlog in Oost-Europa.

Net zoals de Russische inval in de Oekraïne een grote verrassing was voor zelfs direct betrokkenen, moet toch ook het verloop van de strijd een onaangename verrassing zijn voor Poetin. Het blijft natuurlijk een groot humanitair drama, maar in plaats van te speculeren over de verschillende scenario’s hoe en wanneer deze oorlog zal eindigen, kunnen nu al wel de belangrijkste gevolgen op lange termijn worden gedestilleerd. De belangrijkste tien op een rij:

Vluchtelingencrisis

De oorlog in de Oekraïne heeft gezorgd voor de snelst groeiende vluchtelingencrisis op het Europese continent sinds de Tweede Wereldoorlog. Gelet op de omvangrijke bevolking van Oekraïne kan het snel de grootste vluchtelingencrisis worden. In het geval van Syrië ging het om 11 miljoen vluchtelingen, waarvan meer dan 80 procent werd opgevangen in de regio. Verschil is dat in dit geval Europa de regio is. Naast de vluchtelingen uit Oekraïne mogen we in Europa ook een stroom nieuwe vluchtelingen verwachten als gevolg van de stijgende voedselprijzen. De belangrijkste exportlanden voor voedsel uit de Oekraïne zijn Turkije en Egypte. Ook grote delen van Afrika en het Midden-Oosten zijn afhankelijk van graan en olie uit Oekraïne. Vooral in landen waar een groot deel van het budget opgaat aan voedsel, kan de snelle stijging van de voedselprijzen zorgen voor een nieuwe vluchtelingenstroom. Hier bovenop komen ook nog de vluchtelingen uit Rusland. Dit zijn vaak hoogopgeleiden die in Rusland een Braindrain veroorzaken, maar hier waarschijnlijk snel aan de slag kunnen. De timing kon slechter want de arbeidsmarkt in Europa is krap. Op lange termijn zitten hier meer economische voordelen dan nadelen aan.

Europese integratie

Enkele dagen werd er getwijfeld, maar daarna was onder druk van de publieke opinie de reactie van de Europese regeringsleiders opvallend unaniem. Poetin had er waarschijnlijk op gerekend dat hij Oekraïne binnen enkele dagen onder controle had en dat Europa daarna alleen nog maar kon reageren op een voldongen feit. Nu zorgt Oekraïne juist voor verdere Europese integratie. De Duitse Ostpolitik is 180 graden gedraaid en Duitsland is niet langer de schakel tussen Oost en West, maar wel militair een volwaardig onderdeel van de Europese Unie. Wapens voor de Oekraïne worden Europees gefinancierd en dit lijkt een voorportaal voor een Europees leger. Het IJzeren gordijn wordt weer opgetrokken en niets is zo goed voor de eenheid als een gemeenschappelijke vijand. Bovendien is de NAVO niet langer hersendood, mogelijk dat er voor NAVO-lid Turkije zelfs een EU-lidmaatschap inzit.

Deglobalisering

Na de val van de muur en de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie is de hyperglobalisering in een overdrive gegaan. Corona had er al voor gezorgd dat lange toeleveringsketens werden gezien als een risico, maar lagere kosten zijn een belangrijke factor dat niet zomaar opzij kan worden geschoven. Nu gaat het niet meer om risico’s, maar is het veiligheidsprobleem geworden. Landen en regio’s willen nu zelfvoorzienend worden. Niet alleen op het gebied van energie, maar ook technologisch, militair en financieel. Uiteraard betekent dit ook dat landen toegang moeten hebben tot essentiële grondstoffen en zelfvoorzienend zijn op het gebied van voedsel. Ook deze beweging draagt bij aan structureel hogere inflatie.

Energietransitie

Waar het zwartste scenario voorafgaand aan de Russische inval bestond uit het dichtdraaien van de gaskraan door Rusland, wil Europa nu juist af van het Russische gas. Eén van de methodes is een verdere versnelling van de energietransitie. Zelfs dan lukt het niet om onafhankelijk te zijn van fossiele brandstoffen buiten Rusland. We gaan dus deels terug naar het gebruik van steenkool en kernenergie. Tegelijkertijd zorgt de boycot van Russische energie voor een olieschok vergelijkbaar met 1973 en 1979. Ook toen was de inflatie hoog, al staan bedrijven er nu wel beter voor. Ook de energietransitie zal er voor zorgen dat inflatie langere tijd hoog kan blijven.

Structureel hogere inflatie

Hogere energieprijzen en hogere voedselprijzen krijgen een meer hardnekkig karakter. Overheden subsidiëren burgers op dit gebied waardoor prijzen verder kunnen stijgen. De vraag naar voedsel en energie is immers relatief inelastisch. In combinatie met de economische afzwakking wordt er geflirt met stagflatie, maar het grootste risico is dat inflatie tussen de oren gaat zitten en dat het normaal wordt om elk jaar de prijzen en uiteindelijk ook de lonen te verhogen. Dan gaat het niet om 7 of 8 procent inflatie, maar om 3 tot 4 procent, maar ook dat zal een grote impact hebben op een beleggingsportefeuille.

Zwakkere euro

Een groot deel van opbrengst van de Russische olie en gas werd in de eurozone geïnvesteerd of geconsumeerd. Nu wordt er beslag gelegd op luxe jachten, op huizen aan de Côte d’Azur en in Londen. Oligarchen verliezen hun voetbalclubs terwijl hun rekeningen worden geblokkeerd. Dat betekent dat we straks energie moeten kopen in harde dollars en die revenuen waarschijnlijk niet terugzien. Ook Arabieren en Chinezen zullen terughoudender worden met investeringen in het eurogebied. Niet Londen en Parijs, maar Dubai en Singapore zijn hier de winnaars. Voeg daarbij dat centrale bankreserves in euro kennelijk ook waardeloos zijn in crisistijden en dat risico loopt niet alleen de Russische centrale bank, maar ook andere centrale banken. De renminbi is voor steeds meer landen een veiliger alternatief voor de dollar dan de euro.

Meer tech-regulering

Deze oorlog wordt niet alleen gevoerd op het slagveld. Het is de eerste oorlog op het Europese continent waarbij sociale media een grote rol spelen. Dankzij het media-offensief van Zelensky heeft Oekraïne de PR-oorlog gewonnen. Verder bestrijden beide partijen elkaar ook door middel van Cyber-oorlogsvoering en storten zelfs particuliere hackers zich in de strijd. Crypto-technologie wordt door de Russen gebruikt om de sancties te ontlopen. Bij elkaar betekent dit meer wet-en regelgeving voor grote techbedrijven. Op het moment dat deze bedrijven onderdeel zijn van het wapenarsenaal worden de regels strenger.

Doorbraak stakeholder kapitalisme

Het is opmerkelijk hoeveel particuliere bedrijven – zonder dat ze daar op basis van regelgeving door worden gedwongen – vrijwillig afscheid nemen van hun Russische activiteiten. Dit heeft verschillende oorzaken. Zo stellen de jongere generatie werknemers en consumenten hogere eisen. Bedrijven kunnen zich door sociale media en het internet niet meer verbergen. Ook gebruiken activisten, inclusief Zelensky, steeds vaker bedrijven als instrument om hun doel te bereiken. Beleggers zijn gevoeliger voor bedrijven met een slechte reputatie door de opkomst van duurzaam beleggen.

China mogelijk grote winnaar

Als China het goed speelt, kan het land als grote winnaar uit de bus komen. Aan de ene kant heeft het een goede relatie met Rusland, maar aan de andere kant zoekt het ook in de relatie met het Westen stabiliteit. China is te groot voor westerse sancties, maar is straks waarschijnlijk wel een land dat relatief goedkoop energie kan inkopen. China zoekt wel immuniteit tegen eventuele sancties, wat betekent nog meer controle over het internet, bescherming van aanvoerroutes, dominantie in strategische grondstoffen, minder afhankelijkheid van de export, de diversificatie van 3,2 biljoen dollar aan reserves en ook hier meer zelfvoorziening op het gebied van voedsel, energie en technologie. Verder zal China ook minder afhankelijk willen worden van SWIFT. De investment case voor de digitale renminbi is in korte tijd sterk verbeterd.

Effecten portefeuille

Nu inflatie langere tijd hoog blijft, is het risico toegenomen dat aandelenmarkten per saldo langere tijd zijwaarts zullen bewegen. Centrale bankiers staan in een spagaat tussen inflatiebestrijding en het steunen van de economie, inclusief het zorgen voor financiële stabiliteit. Aandelen zijn een prima beleggingscategorie om bescherming te bieden tegen inflatie, maar het valt op dat de sectoren die daarin goed zijn historisch gezien een klein gewicht hebben in de index en ook relatief goedkoop zijn. Bovendien zijn er, vergeleken met de jaren zeventig, veel meer mogelijkheden om de effecten van inflatie op een groot vermogen te ondervangen.  Probeer landen waar de monetaire gekte is toegeslagen zoveel mogelijk te mijden. Residentieel vastgoed, private equity en fysieke infrastructuur spelen ook hier een steeds grotere rol.

Via: Auréus