De terugkeer van het Rijk van het Midden

Er zijn belangrijke verschuivingen gaande in de economische en geopolitieke macht.

Tot 1800 was China het centrum van de wereldeconomie, een positie die het land pas de afgelopen tien jaar weer heeft herwonnen. Op basis van koopkrachtpariteit is de economie van China inmiddels twintig procent groter dan de economie van de Verenigde Staten. De stap van Kissinger en Nixon om vijftig jaar geleden de banden met China aan te halen was aan de ene kant briljant en aan de andere kant naïef. Briljant omdat het China voorgoed losweekte van het eveneens communistische Rusland en dit vormde daarmee de eerste stap in de val van de muur. Naïef omdat de Amerikanen er van uitgingen dat Chinezen uiteindelijk ook wel zouden kiezen voor democratie. Chinezen hebben veel minder behoefte aan democratie dan westerlingen vaak geloven en onder de huidige ‘keizer’ Xi Jinping wordt er actief gewerkt aan het gevoel van nationale trots.

Volgens Lenin is het imperialisme de hoogste vorm van kapitalisme, het is de monopolistische fase van het kapitalisme. Imperialisme is het proces waarbij landen hun macht in andere delen van de wereld uit willen breiden door gebieden te veroveren en te beheersen. Daarbij hoort ook het opleggen van de eigen cultuur en politiek aan de bevolking. Het huidige China is ontstaan uit het imperialisme. De Britten probeerden met opium de bevolking hun wil op te leggen, het land was opgedeeld in verschillende concessies en Japan had zijn oog laten vallen op Mantsjoerije. Toen 100 jaar geleden de Chinese communistische partij werd opgericht stond nationale eenheid en nationale integriteit hoog in het vaandel. Het belangrijkste doel van de communistische partij is dan ook de instandhouding en verdediging van het Chinese grondgebied. Volgens China is Taiwan onderdeel van dat grondgebied en historisch en geografisch gezien is dat ook niet zo’n vreemde stelling. Het land was onderdeel van het Japanse (imperialistische) rijk tijdens de burgeroorlog tussen de nationalisten van de Kwomintang onder leiding van Tjang Kai Sjek en de communisten onder Mao Ze Dong. De communisten verloren aanvankelijk en vluchten in een lange mars voor de Chinese nationalisten. In de Tweede Wereldoorlog vechten ze nog even samen tegen de Japanners, maar na de Tweede Wereldoorlog vlucht de Kwomintang met 115 ton aan goud naar Taiwan en sindsdien wordt het eiland met 23 miljoen inwoners effectief geleid door de Kwomintang. Het feit dat communistisch China Taiwan ziet als een afvallige provincie is dus niet zo vreemd. In tegenstelling tot de westerse wereld is China nooit imperialistisch geweest door verre gebieden te willen veroveren, met heeft de handen al vol aan de 56 etnische groepen in China zelf.

Vorige week landde speaker of the house Nancy Pelosi op Taiwan. In 1997 bezocht haar voorganger, Newt Gingrich, ook Taiwan. China reageerde met een militaire oefeningen waaronder rakettesten rond het eiland en uiteraard met een luid protest. Toch is de kans op een echt conflict laag, omdat de daarbij behorende kosten veel te hoog zijn. China wil vooral niet dat Taiwan zich onafhankelijk gaat verklaren, niet om het eiland meteen te bezetten. Pelosi heeft een imperialistisch motief, ze wil namelijk dat Taiwan en ook China de democratie omarmen. Op 82-jarige leeftijd en met haar laatste verkiezingen in het vooruitzicht is dit waarschijnlijk haar laatste grote politiek daad. Het is niet de eerste provocatie van Pelosi, in 1991 bezocht zij het plein van de Hemelse Vrede met een spandoek met daarop een protest tegen het neerslaan van de opstand van 1989. Op het moment dat het voorgenomen bezoek van Pelosi bekend werd en China direct protesteerde, was er eigenlijk geen weg meer terug. Niet gaan zou betekenen dat de Verenigde Staten zouden toegeven aan de eis van China. Verder hebben de Verenigde Staten niets te winnen met het bezoek, eigenlijk alleen maar te verliezen.

Voor China moet de speaker of the house vooral worden gezien als de vervanger van de president. In Chinees machtsperspectief is ze de derde in lijn. Met het vooruitzicht van de communistische conventie eind dit jaar kan Xi zich niet veroorloven om als zwak over te komen. Het nadeel daarvan is dat het de lat lager legt voor een toekomstig conflict. Dit kan sneller uit de hand lopen omdat de spanningen tussen beide landen zo sterk zijn opgelopen. Sinds de Russische inval in de Oekraïne zit Europa ook meer op één lijn met de Amerikanen en opeens zijn ook wij een exporteur van democratie naar China. Dat komt wel tegen een prijs zoals een verbod richting ASML om machines te leveren aan China. Verder ziet China ook de problemen die Rusland heeft om Oekraïne te bezetten. Daarmee lijkt de kans op een directe invasie van Taiwan minder groot.

De straat van Taiwan heeft de rol van geopolitiek middelpunt van de wereld overgenomen van de Perzische Golf. Dit is de plek waar de twee grootmachten elkaar ontmoeten, waar de kern van de Aziatisch-Amerikaanse veiligheidsarchitectuur de soevereine staat China raakt. China is nog steeds uit op reunificatie met Taiwan, maar is vaag over het tempo waarin. Volgens Xi is dit geen probleem dat van generatie op generatie moet worden overgedragen (Xi is nu 69 jaar). Er is echter geen ultimatum of harde deadline. De kans op een direct militair conflict blijft uitermate klein.

Via: Auréus