Europa wordt steeds zwakker

De oorlog in de Oekraïne heeft vooral negatieve gevolgen voor Europa. De Amerikanen zijn feitelijk een netto-exporteur van energie en de Chinezen profiteren van goedkope energie door de hechte relatie met Rusland.

Het probleem is groter dan alleen de hoge energieprijzen als gevolg van de door onszelf ingestelde boycot. We hebben er voor gezorgd dat het Russische geld dat werd verdiend met energieleveringen aan Europa is verdwenen. Geen Russen meer die een huis kopen in Europese hoofdsteden of in de luxe resorts aan de Europese kusten. Geen Nederlandse of Duitse superjachten meer voor Russische oligarchen. Ook geen Russische rekeningen meer waar al die opbrengsten op worden gestald. Geen Britse voetbalclubs meer als hobby. Voortaan koopt Europa het aardgas in Qatar, als we ten minste ‘on speaking terms’ blijven met de Qatari. Alle ESG-principes zijn in snel tempo overboord gegaan. Op zich lijkt dat logisch, je kan immers moeilijk twee oorlogen tegelijkertijd voeren. De oorlog in de Oekraïne heeft op dit moment voorrang boven de oorlog tegen de klimaatcrisis.

Helaas heeft Europa alle hoop gevestigd op LNG. Vloeibaar gemaakt aardgas wat ergens anders in de wereld wordt geproduceerd heeft over de levenscyclus een hogere CO2-uitstoot dan bijvoorbeeld kolencentrales. Allereerst komt er bij de productie van aardgas veel aardgas vrij, ook omdat de apparatuur af en toe doorgeblazen moet worden. Methaan is en onderdeel van aardgas en een veel sterker broeikasgas dan CO2. Verder gaat een grote hoeveelheid van de gewonnen aardgas op aan het afkoelen tot LNG. Dan moet het nog vervoerd worden. Bovendien vergen al die installaties waarlangs het wordt vervoerd vele decennia om af te schrijven, tot ver na de datum dat we worden geacht CO2-neutraal te zijn. Dat als een kolencentrale bijvoorbeeld nog maar drie jaar draait en dan overgaat op wind- of zonne-energie de CO2-uitstoot veel lager is. Straks zit Europa nog decennia vast aan dure LNG-contracten, zonder dat het milieu of het klimaat hier iets mee is opgeschoten.

Europese consumenten zijn op dit moment uiterst somber. Inflatie staat op het hoogste punt in 40 jaar, er is oorlog in Oekraïne en er dreigen energietekorten als de winter koud is. Tot dusverre vertaalt dat slechte sentiment zich nog niet in tegenvallende harde macro-economische cijfers. Dat komt ook omdat Europese overheden er alles aan doen om tegenvallers bij consumenten te voorkomen. Bovendien is de arbeidsmarkt in delen van Europa nog altijd krap en dat betekent dat macro-economisch de terugval in koopkracht nog wel meevalt. Ook zijn er steeds meer gepensioneerden die inkomen krijgen uit pensioen. Verder hebben ook in Europa mensen kunnen sparen tijdens de coronapandemie. De spaarquote ging van een vrij stabiele 12 tot 14 procent naar maar liefst 25 procent in het tweede kwartaal van 2020.

Toch zal het beeld in Europa nog verder versomberen. Energieprijzen zullen langer dan noodzakelijk hoog blijven, gezien al het veel te dure gas in opslag. Verder zal ook hier de arbeidsmarkt ontspannen, niet alleen omdat het economisch slechter gaat, maar ook omdat arbeid nergens zo duur is als in Europa. Als ondernemers desondanks willen groeien kunnen ze beter gaan investeren in automatisering en robotisering. Ook heeft de inflatie er voor gezorgd dat veel vermogenseffecten (hogere besparingen, ondersteuning overheid) verloren zijn gegaan. De recente opleving in de dienstensector is bovendien grotendeels te danken aan inhaaleffecten (huwelijken, bedrijfsfeestjes, jubilea in combinatie met eindelijk weer eens op vakantie etc.). Dit jaar economische groei nog hoog, maar dat betekent alleen maar dat de recessie volgend jaar al snel veel dieper zal aanvoelen

Verder heeft het Europese beleid er voor gezorgd dat een groot deel van de bedrijven die veel energie verbruiken deze crisis simpelweg niet kunnen overleven. Veel van die bedrijven zijn onderdeel van een keten en dat betekent dat opnieuw leveringsproblemen. Bovendien is de kans groot dat deze bedrijvigheid verdwijnt landen/regio’s waar energie wel goedkoop is (VS of China). Dat betekent dat Europa ook een deel van het herstelpotentieel gaat missen. Dat terwijl die economische groei wel nodig is om de Europese welvaartstaat overeind te houden. Bovendien zijn sinds de introductie van de euro de groeiverschillen tussen de verschillende landen erg groot en dat zorgt voor instabiliteit.

Europa had jarenlang een overschot op de lopende rekening. Het risico is groot dat Europa een structureel tekort krijgt op de lopende rekening. Het geld van de Russen zal niet weer terugkeren en de Arabieren zullen ook minder happig zijn op de petrodollars die in Europa zijn verdiend ook daadwerkelijk in Europa te stallen. Ook de overgang naar elektrische auto’s is fnuikend voor de handelsbalans. Wellicht worden die auto’s nog wel gemaakt in Europa, maar het meest waardevolle onderdeel (de batterij) komt vrijwel altijd uit Azië.

Dure arbeid en dure energie zorgen er voor dat Europese bedrijven moeilijk kunnnen concurreren op het wereldtoneel. Dat terwijl er juist wel dollars moeten worden verdiend om energie te importeren. Vooralsnog wordt de euro gezien als de anti-dollar, omdat wordt verwacht dat de ECB ook na de draai van de Fed de rente nog zal verhogen, maar gelet op de structurele zwakheden van de Europese economie is er dan sprake van monetaire overkill. Ook de euro is door deze ontwikkelingen structureel zwak, in tegenstelling tot Aziatische valuta.

Via: Auréus