Valutaire verschuivingen

Welke valutaire verschuivingen zijn er merkbaar naar aanleiding van de geopolitieke spanningen?

De ongeveer drie decennia die samenvielen met het systeem van Bretton Woods, worden vaak gezien als een tijd van relatieve stabiliteit, orde en discipline. Maar gezien het feit dat het bijna 15 jaar duurde na de conferentie in Bretton Woods in 1944 voordat het systeem volledig operationeel was en er ook toen veel tekenen van instabiliteit waren, blijkt dat het niet eenvoudig is om ook zo’n systeem in stand te houden. Bretton Woods was meer een overgangsfase naar een nieuwe internationale monetaire orde waar we vandaag nog steeds mee leven. Uit Bretton Woods zijn instituties als het IMF en de Wereldbank voortgekomen die samen met de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties voor stabiliteit moesten zorgen. Toen dat systeem begin jaren zeventig in problemen kwam ontstond de G7, in 1998 werd dat de G8 met Rusland, sinds 1999 is er sprake van de G20. Maar het systeem begint te kraken.

De VS wil niet aanwezig zijn bij een G20-bijeenkomst waar Rusland ook is. Ook de Veiligheidsraad blijkt vooral een tandeloze tijger. De kans op VN-veiligheidstroepen in Oekraïne is nihil, hoe groot de genocide of de misdaden tegen de menselijkheid ook mogen zijn. Het IMF moet financiële stabiliteit, economische groei en internationale handel bevorderen, een rol waar na de Grote Financiële Crisis steeds meer vraagtekens bij kunnen worden gezet. De Wereldbank wordt vereenzelvigd met globalisering, terwijl er al bijna 15 jaar sprake is van regionalisering. Het lijkt tijd voor een nieuwe wereldorde, met nieuwe instituties en nieuwe afspraken.

Het lijkt er op dat de hele wereld één lijn trekt om de Russische inval te veroordelen, maar er zijn ook belangrijke landen die zich hebben onthouden van stemming. Buiten Europa en de Verenigde Staten, speelt de oorlog op het Europese continent een veel minder grote rol, net zoals oorlogen in Afrika en het Midden-Oosten ook maar kort de aandacht krijgen van het Westen. Landen als Zuid-Afrika, India of China en  meer opkomende landen weigeren om Rusland te veroordelen. Ook landen in het Midden-Oosten proberen zich in te dekken voor de komende Chinees-Russische dominantie, zeker nu de Amerikanen zelfvoorzienend zijn geworden op het gebied van olie en het imago van de Amerikanen na het vertrek uit Afghanistan een forse deuk heeft gekregen. De veiligheidsparaplu van de Amerikanen is verdwenen. Daarmee maken deze landen zich ook los van het systeem dat voortgekomen is uit Bretton Woods.

De dominantie van een reservemunt eindigt meestal door een oorlog en tegelijkertijd vormt een oorlog ook de basis voor een nieuw monetair systeem. Nu is de oorlog tegen corona gestreden, maar loopt die naadloos over in de Oekraïne-oorlogOp dit moment heeft vooral China grootse plannen om minder afhankelijk te zijn van de euro en gezien de sancties richting Rusland ook minder afhankelijk van SWIFT.  

 Afgelopen week stelde Zhang Yanling van de PBoC dat de sancties tegen Rusland er voor zorgen dat de VS haar geloofwaardigheid zou verliezen dat het de hegemonie van de dollar zal ondermijnen. China wil liever vroeger dan later afscheid nemen van de dollar. Nu is het einde van de dollar al zo vaak voorspeld, maar in de praktijk veel minder eenvoudig. Een kenmerk van een reservemunt is dat iedereen die accepteert en er mee kan werken, net zoals internationaal iedereen Engels ziet als vanzelfsprekende voertaal en Windows ziet als vanzelfsprekend besturingsprogramma.  

De dollar is eerder ingezet als wapen, maar toen ging het vooral om het blokkeren van geld van terroristen of in heel specifieke gevallen zoals blokkeren van het nucleaire programma van Iran. En heel land, inclusief de centrale bank, financieel aanpakken is nieuw. Het is bijvoorbeeld opmerkelijk dat afgelopen week ook sancties tegen de dochters van Poetin zijn aangekondigd. Zelfs na de Tweede Wereldoorlog bleven de kinderen van NSB’ers wel buiten schot. Ook het feit dat Zwitserland volop meewerkt met het uitvoeren van de sancties, mag gezien worden als een grote stap. Gedurende de Tweede Wereldoorlog was het geld van de Nazi’s altijd veilig in Zwitserland, maar de Russen, Arabieren en Chinezen kunnen daar dus niet langer op vertrouwen. Een aantrekkelijke eigenschap van Westerse valuta voor buitenlanders was altijd de aanwezigheid van de rechtsstaat. Die bood immers bescherming aan iedereen, maar nu lijkt een Russische achternaam voldoende om beslag te leggen om huizen, boten en bankrekeningen. Het feit dat sommige Europese lidstaten moeite hebben om beslag te leggen op Russische activa, betekent eerder dat er nog iets van die rechtsstaat over is. Verder vallen de Russische sancties samen met de monetaire gekte in dezelfde groep Westerse landen die er voor zorgt dat de koopkracht van verschillende munten wordt ondermijnd. Er is een overlap tussen landen de gekozen kennelijk gekozen hebben voor het ondermijnen van de eigen munt en de zware financiële sancties tegen Rusland steunen en een groep landen die juist hechten aan instandhouding van de koopkracht en afstand nemen van de financiële sancties richting Rusland.  

De PBoC heeft een discipline die vergelijkbaar is met met vroeger de Bundesbank en veel opkomende landen hebben voortvarend gereageerd op de oplopende inflatie, een schril contrast met bijvoorbeeld de ECB en tot voor kort de Fed. Het verschil tussen een Chinese staatslening en een Amerikaanse staatslening is teruggelopen tot 10 basispunten, dat terwijl de kerninflatie in China meer dan 5 procentpunt lager ligt dan in de VS. Opeens ogen valuta van opkomende landen daardoor erg aantrekkelijk.

Het afscheid van een reservemunt neemt vele jaren in beslag.  Wat dat betreft kan de dollar het nog wel even uithouden. Dat geldt niet voor andere Westerse munten van landen die betrokken waren bij de sancties. Mogelijk dat veel landen liever dollars aanhouden dan euro, al was het alleen maar vanwege het monetaire beleid van de ECB en de gevoeligheid van de eurozone voor de Oekraïense oorlog. Ook de premie in de Zwitsere frank kan door het schofferen van de belangrijkste klanten (Russen, Arabieren en Chinezen) snel verdwijnen. Zelfs de Japanse yen heeft al moeite om zich te handhaven als veilige haven. Er zijn niet zo veel alternatieven, al zijn de vooruitzichten voor veel opkomende valuta wel in snel tempo verbeterd.

Via: Auréus