Fiscale bespiegelingen

Economen adviseerden de Nederlandse regering om energieprijzen niet te lang te compenseren.

Er is sprake van een tijdelijke compensatie, maar vooral in de politiek zijn tijdelijke maatregelen opvallend vaak permanent. Die compensatie frustreert wel de marktwerking. In principe lossen hoge energieprijzen zichzelf op doordat vraag en aanbod zoeken naar een nieuw evenwicht. De recordhoge gasprijzen in de zomer van 2022 werden vooral veroorzaakt door politiek ingrijpen. De gasvoorraden moesten omhoog voorafgaand aan de komende winter en dat tegen elke prijs. Op een gegeven moment werd er in de groothandel meer dan 10 euro per kuub gas betaald. Er is natuurlijk geen bedrijf of particulier die dit soort prijzen zal accepteren, maar de Nederlandse overheid had daar kennelijk geen enkel probleem mee. Niet dat de Nederlandse overheid de rekening gaat betalen, die hoge prijzen van de zomer zijn nu zichtbaar in de stijgende retailprijzen voor energie. Ironisch genoeg is de gasprijs sinds de zomer op de groothandelsmarkten met meer dan 70 procent gedaald en als het even meezit dan is de gasprijs dit jaar per saldo gedaald. En het feit dat de winter meevalt is maar een klein deel van de verklaring. Het is in de eerste plaats een markt die werkt. De vraag loopt sterk terug en het aanbod stijgt. Ik zou me ook maar geen zorgen maken voor de komende winter, vraag en aanbod komen vanzelf weer in evenwicht.

Onderliggend is het probleem niet de energieprijs, dat die hoog zijn is vooral het gevolg van falende energiepolitiek in het verleden. Het probleem is wel dat de oorlog met Oekraïne de welvaart van de EU aantast. We moeten voortaan de energie betalen in harde dollars, maar met hoge lonen en hoge energieprijzen wordt het niet eenvoudig om goed te concurreren op de wereldmarkt. Door iedereen maar overal voor te compenseren is het koningskleed snel verteerd. De welvaartstaat sinds de Tweede Wereldoorlog kon alleen maar ontstaan door een sterke economische groei, waarbij Nederland nog een extra verwend is door aardgasbaten die direct werden aangewend om de welvaartsstaat verder uit te bouwen. Nu we daarmee zijn gestopt en de groeivooruitzichten afnemen door de Oekraïnse oorlog, wordt het tijd om meer fundamenteel te kijken naar de rol van de overheid, ook omdat er op technologisch gebied veel is veranderd.

In Nederland zijn er ruwweg drie problemen in de fiscaliteit. De belastingen zijn te hoog, er zijn onvoldoende prikkels om te werken en burgers worden gestimuleerd om zichzelf vol te stoppen met schulden. Het resultaat is een bevolking die voor meer dan de helft (en als de positieve opbrengsten van scholing en zorg worden meegenomen meer dan 70 procent) bestaat uit burgers die per saldo meer ontvangen van de overheid dan ze er in stoppen. Die mensen hebben er baat bij dat het huidige rondpompsysteem in stand blijft. Ondertussen krimpt het deel dat per saldo meer bijdraagt dan terugkrijgt van de overheid. Dan dreigt de teloorgang van de nationale lidstaat zoals goed is geanalyseerd in de 11^e eeuw door Ibn Ghaldoun en waar later de Laffer-curve op is gebaseerd. Te veel belastingen versnellen het einde van een samenleving en het is goed dat juist zoveel mogelijk mensen per saldo meer betalen dan ze ontvangen.

Wie top down naar Nederland kijkt, ziet dat de overheid in relatie tot het BBP maar zo’n 5 procentpunt groter is dan een land als Estland. Waarschijnlijk kunnen die 5 procent als worden bespaard als we het stelsel vergaand versimpelen. Estland is niet willekeurig gekozen, want het belastingstelsel in dit land staat bekend als het beste en meest concurrerende in Europa. Een belastingstelsel is goed wanneer het lage tarieven heeft en wanneer belastingen de economie niet verstoren. Vennootschapsbelasting is het meest schadelijk en in Estland hoeft er geen Vennootschapsbelasting worden betaald over winst die weer wordt geherinvesteerd. Alleen op uitkeringen (dividend) is er een voorheffing van 20 procent. Die voorheffing is niet zomaar willekeurig gekozen, want dat is ook de flat tax die alle Esten betalen. Naast deze directe belastingen krijgt ook de overheid van Estland een groot deel van de inkomsten via indirecte belastingen. Het is vreemd dat factoren als arbeid en kapitaal worden belast. We willen toch juist meer banen en meer investeringen. Dat is goed voor de economische groei. Daarom is het ook onverstandig om vermogen te belasten, want dat drukt de investeringen. Wie de opbrengsten van vermogensbelasting wegstreept tegen de baten uit de hogere economische groei die het gevolg is van geen belasting op vermogen zal al snel concluderen dat de totale pot groter is als er geen vermogensbelasting wordt geheven. Dat doen ze in Estland dan ook niet. De overheid moet er in de eerste plaats voor zorgen dat de economie goed functioneert. In dat kade past gratis onderwijs met goede leraren. In Finland lukt dat kennelijk en daar geeft men ongeveer net zoveel uit als percentage van het BBP als in Nederland (ongeveer 5 procent). Simpel even de tien verschillen naast elkaar zetten en het Finse systeem overnemen. Een deel van het verschil is de maatschappelijke positionering van leraren en dat is cultureel. In Japan wordt zelfs banen die economisch niets voorstellen maatschappelijk hoog gewaardeerd. Het feit dat iemand wat bijdraagt aan de maatschappij (in welke vorm dan ook) wordt daar gezien als een groot goed. Het beroep leraar heeft in Finland een veel hogere status dan in Nederland en dat zit niet alleen in geld. Naast onderwijs is ook zorg essentieel voor economische groei. Nu zijn er de laatste tijd veel banen bijgekomen bij de overheid maar opvallend weinig in het onderwijs en de zorg. Nu is zorg een veel groter deel van de begroting dan het onderwijs, maar met 10 procent van het BBP moet het met preventie, automatisering, robotisering en nieuwe medicijnen toch wel lukken. Daarvoor kan het in goed georganiseerde zorgstelsels als Denemarken of Zuid-Korea. Zelfs de Belgen presteren in dit opzicht beter.

Dan gaat er tegenwoordig ook weer 2 procent naar Defensie. Wat dat betreft is het vreemd dat we als relatief klein en vol land een belangrijk deel van dat land laten bezetten door een landmacht en een luchtmacht. De kracht van de Nederlandse defensie is immers de marine. Drie bataljons mariniers zijn meer waard dan drie brigades van de landmacht. Dat is al zo sinds 21 juni 1667 toen Nederlandse mariniers er voor zorgden dat de slag bij Chatham werd gewonnen, of toen de mariniers ingezet werden bij de slag bij Seneffe. En de Engelsen zouden nu niet in het bezit zijn geweest van Gibraltar als de Nederlandse mariniers daarbij niet geholpen hadden. Ook bij defensie ligt de kracht (binnen Europa) in de specialisatie. Dan lijkt 2 procent van het BBP niet veel (de Amerikanen doen 3,3 procent), maar daar kan in een jaar toch nog altijd twee vliegdekschapen van worden gekocht (even veel als de Chinese marine nu heeft).  

Het nivellerende karakter van alle belastingen en toeslagen is in Nederland zo sterk dat het nauwelijks zin heeft om (meer) te gaan werken. Wie optimaal gebruik maakt van de bijstand en alle gemeentelijke toeslagen en vrijstellingen is beter af dan iemand met een modaal inkomen. En door de recente toeslagen inkomensafhankelijk te maken, wordt het straks aantrekkelijker om nog minder te gaan werken. Laten we dan maar snel het stelsel vereenvoudigen door te werken met een flat tax in combinatie met een basisinkomen. In de afgelopen week is de politiek akkoord gegaan met het nieuwe pensioenstelsel. Hoewel dat een verbetering is van het bestaande pensioenstelsel, had ik natuurlijk graag gezien dat mijn voorstel het had gehaald. In mijn voorstel worden pensioenuitkeringen belastingvrij. De belastinglatentie die in de pensioenen zit is groot genoeg om in één keer alle staatschuld af te lossen. Voortaan zijn de premies voor pensioenen niet meer aftrekbaar maar in plaats daarvan krijgt iedere Nederlander 100.000 euro bij geboorte voor zijn of haar pensioen. Tegelijkertijd worden kinderbijslag, studiefinancieringen en hypotheekrenteaftrek afgeschaft. Die worden gefinancierd uit die 100.000 euro. ZZP’er en werknemer worden hetzelfde behandeld. Iemand die niet gaat studeren en daardoor bijvoorbeeld 40.000 euro extra in de pot heeft op een leeftijd van 18 jaar kan eerder met pensioen. Er zijn geen studieschulden en doordat de top 10 procent van de hypotheek ook wordt gefinancierd uit dit potje starten mensen hun carrière met relatief weinig schulden en in de wetenschap dat hun pensioen al is voorzien. De concurrentiekracht van de BV Nederland stijgt sterk doordat mensen een 1,5 dag in de week hoeven te werken voor hun pensioen. Bovendien is de prikkel om te werken veel groter, want die 100.000 euro mag dan wel worden gezien als een vorm van basisinkomen, maar de financiële vrijheid in combinatie met een goede opleiding zorgt voor veel meer ondernemerschap. Bovendien is dit een uitstekende investering van de overheid in haar belangrijkste asset, namelijk de bevolking. Een investering met een zowel een financieel als maatschappelijk positief rendement.

Via: Auréus