Loon naar werken

Vele decennia stegen de lonen aan de bovenkant van de arbeidsmarkt sterker dan aan de onderkant van de arbeidsmarkt. 

Daardoor werden de inkomens verschillen tussen ongeschoolde of laaggeschoolde werknemers en geschoolde werknemers, afgestudeerden, managers en professionals steeds groter. In de afgelopen twee jaar is er sprake van een tegengestelde beweging en dan is het natuurlijk de vraag of er sprake is van een trend. Het kan namelijk zijn dat sterker stijgende lonen aan de onderkant een gevolg is van de krapte op de arbeidsmarkt. Toch zijn er redenen om aan te nemen dat er meer aan de hand is. Jarenlang profiteerde de bovenkant van de arbeidsmarkt van de technologische ontwikkelingen, van globalisering en de centrale rol die informatie is gaan spelen in de maatschappij.

Nu is het meten van een ongelijke inkomensontwikkeling niet eenvoudig. Er is namelijk ook inkomen dat niet samenhangt met de arbeid, maar bijvoorbeeld met kapitaal in de vorm van rente of dividenden. Dat zit vooral aan de bovenkant van de arbeidsmarkt. Verder verstoren toelages van de overheid het beeld na belastingen. Ook is het maar de vraag hoe je de bovenkant of de onderkant definieert. Neem je de top 1 procent of de top 10 procent, een uurloon of een jaarloon, huishoudens of individuele werknemers etc. In de Verenigde Staten zijn de uurlonen sinds februari 2020 met 15 procent gestegen (nominaal), aan de onderkant van de markt met 17 procent. Aangezien daar 85,6 procent van alle werknemers zitten, betekent dat de loonstijging bij de top niet veel meer dan 3 procent kan zijn geweest.

Wie kijkt naar opleiding ziet dat in de Verenigde Staten de lonen van universitair geschoolden tussen 1997 en 2017 elk jaar met een half procent per jaar extra stegen ten opzichte van mensen die alleen de middelbare school hadden afgemaakt. Sinds begin 2021 is die trend gedraaid. Voor het eerst in vier decennia neemt de inkomensongelijkheid af volgens onderzoek van Princeton. Aan de onderkant stijgen de lonen zelfs sterker dan de inflatie. Natuurlijk heeft de pandemie hierin gewerkt als katalysator. Daardoor verdwenen veel mensen uit de arbeidsmarkt en ontstond er krapte aan de onderkant. Het totaal aantal werknemers aan de bovenkant van de Amerikaanse arbeidsmarkt is sinds de start van de pandemie met 5 procent gestegen, aan de onderkant met 4 procent gekrompen.

Het tekort aan personeel heeft ook gezorgd dat het werk zelf is veranderd. Er is meer geautomatiseerd en gerobotiseerd. Denk bijvoorbeeld aan de schermen waar mensen bij McDonalds hun bestelling kunnen doorgeven of de QR-codes op terrassen. Het zorgt er voor dat het bedienend personeel productiever is en dan ontstaat er ruimte voor hogere lonen. Ook kan de computer steeds vaker het werk van hoger betaalden overnemen. Vooral met kunstmatige intelligentie is veel mogelijk. Analyses van röntgenfoto’s of uit laboratoria kunnen beter worden gedaan door een machine dan door de mens. Denk ook aan optometristen of mensen die een oordeel moeten vellen (rechters) of mensen die patronen moeten ontdekken (accountants). Uiteindelijk blijken bijzonder veel banen waar mensen niet direct te maken hebben met andere mensen gedaan te kunnen worden door machines, zie dit onderzoek van Stanford. Vaak zijn dit nu nog hoger betaalde banen. Banen waar menselijk contact voor vereist is, zijn juist moeilijk over te laten aan de machine. Ook typisch ambachtelijk werk is nog lastig te automatiseren of te robotiseren, terwijl de schaarste in goed personeel zich juist hier openbaart.

Met de komst van het thuiswerken is het ook mogelijk om deze banen uit te besteden naar lage lonen landen. Dus waar in het verleden de productiemedewerkers de pineut waren als het werk werd verplaatst naar een lagelonenland, zijn het nu de kantoormedewerkers die meer bezig zijn met het bewerken en het analyseren van data. Globalisering zorgde in het verleden voor een schevere inkomensverdeling, maar nu globaliseren de hoger betaalde banen. Tegelijkertijd komen dankzij deglobalisering de lager betaalde banen deels terug. Een meer gelijke inkomensverdeling is een impuls voor de consumptie, aangezien vooral de lagere inkomens uitgeven wat er binnenkomt.

Via: Auréus