Een bank heeft altijd een slechte balans

Op woensdag 8 maart werd bekend dat Silvergate bank (totale activa 11 miljard dollar) vrijwillig zal worden geliquideerd. 

Omdat veel banken weigeren zich in te laten met cryptovaluta, werd dit gat opgevuld door onder andere Silvergate. De bank had dan ook breed exposure naar de crypto-industrie, waaronder ook FTX. De koers van Silvergate stond al enige tijd onder druk, iets dat heeft bijgedragen aan de uiteindelijke ondergang. Vrijwel direct na Silvergate werd de veel grotere Silicon Valley Bank (SVB, 212 miljard dollar activa) slachtoffer van een klassieke bank-run. SVB is in grootte de 16^e bank van de Verenigde Staten. Op het moment dat klanten massaal hun geld van een bank halen, valt elke bank om. Een bank heeft namelijk altijd een slechte balans, omdat een bank werkt met de balans. Een balans zonder schulden, betekent dat er niets wordt verdiend. Er wordt vermogen aangetrokken en weer uitgezet en vergeleken met andere bedrijven is de omvang van het eigen vermogen – het deel om eventuele verliezen op te vangen – relatief klein. De omvang van dat benodigde eigen vermogen is afhankelijk van de risico’s die een bank neemt. Een bank die grotere risico’s neemt, heeft meer kapitaal nodig. Zowel bij Silvergate als bij de SVB was er sprake van duidelijk geconcentreerde risico’s, bij de één naar cryptovaluta, bij de ander naar de tech-start-ups in Silicon Valley.

In de afgelopen jaren haalden die startups veel geld op en een deel van dat geld werd geparkeerd op rekening bij SVB. Omdat Silicon Valley die middelen niet meteen kon uitzetten, werden er langlopende Amerikaanse staatsobligaties voor gekocht om zo toch nog enige marge te maken. Dat ging goed zolang de rente laag bleef. Wanneer dan de rente op de kapitaalmarkten stijgt, is er weliswaar sprake van een papieren verlies op die langlopende obligaties, maar nog geen acuut probleem. Maar als op hetzelfde moment steeds meer rekeninghouders hun geld wegboeken, eerst omdat de rentevergoeding bij een gemiddeld geldmarktfonds veel hoger ligt, maar later door geruchten dat de bank mogelijk niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen, moet er daadwerkelijk grote verliezen worden genomen. Dan kan het snel gaan. Dinsdag was er nog geen vuiltje aan de lucht, vrijdag is het einde oefening. Helaas is de regel dat als er één bank gaat, er meerdere volgen. 

Nu voelen veel particulieren nauwelijks de behoefte om vanwege de lage rentevergoeding hun geld bij een bank weg te halen, maar bedrijven zijn veel gevoeliger voor de hogere rentes op geldmarktfondsen. In dat opzicht staat SVB wel op zichzelf, er zijn nauwelijks particuliere spaarders, er werd vooral cash geld door bedrijven gestald. Minder dan zes procent van de rekeninghouders hadden minder dan 250.000 dollar op de rekening staan. Toen SVB aankondigde dat er een aandelenemissie nodig was om de balans te versterken, ging het fout. Wat niet hielp was dat bekende personen (waaronder Peter Thiel) uit de tech-wereld opriepen om je geld weg te halen bij SVB. Dit weekend heeft de toezichthouder de bank onder haar hoede genomen. Aanstaande maandag kunnen rekeninghouders weer bij hun geld, maar aanvankelijk wel tot het maximum van de depositogarantie van 250.000 dollar. Veel tech-start ups dreigen dan in de problemen te komen. De beste oplossing zou zijn dat de onderdelen van SVB zo snel mogelijk worden ingeschoven bij een grotere bank, de gebruikelijke oplossing wanneer een bank omvalt. De Amerikaanse overheid koos er uiteindelijk voor om alle deposito’s (bij alle banken) dan maar te garanderen. Dat lijkt schieten met een kanon op een mug, maar blijkbaar is het probleem dus groter dan een mug.

Nu is het in de Verenigde Staten niet gebruikelijk dat banken grote posities aanhouden in treasuries. Normaal bestaat de actiefzijde van de balans uit leningen met een variabele rente, alleen bij SVB bestond die voor maar liefst 55 procent uit leningen (treasuries) met een vaste rente, een extreme mismatch. Europese banken hebben normaal gesproken veel meer staatsobligaties op de balans. Dat is ook hoe in 2012 de eurocrisis zo kon ontsporen. Door een fout in de Bazel-richtlijnen hoefden banken voor staatsobligaties geen eigen vermogen aan te houden. Wellicht nog wel begrijpelijk voor Duitse obligaties, maar niet voor de zwakkere landen in de eurozone, waaronder Griekenland. Commerciële banken gingen toen voor het maximale rendement en kochten volop de obligaties van die zwakste landen. Als de Franse banken niet zo’n grote positie hadden in Griekse staatsleningen, dan was het probleem met Griekenland snel opgelost. Nu is de kredietwaardigheid van de activa niet het probleem, maar door de extreem lage rente zijn obligaties veel gevoeliger geworden voor renteschommelingen en daardoor een stuk risicovoller dan voorheen, maar dat werd niet ondersteund door de methodiek van risicogewogen activa. 

Ironisch genoeg worden de grootste posities in staatsobligaties aangehouden door de centrale banken zelf. Dat is ook de reden dat centrale banken de afgelopen tijd grote verliezen moeten melden, de Zwitserse centrale bank zelfs meer dan 15.000 Zwitserse franken per ingezetene. Sommige centrale banken zijn technisch zelfs failliet, maar in de praktijk kan een centrale bank niet omvallen. In het uiterste geval drukt de geldpers het verschil bij, met meer inflatie tot gevolg. Toch is een centrale bank met een negatief eigen vermogen natuurlijk niet goed voor het vertrouwen in het financiële systeem. Nu hebben de meeste centrale banken geen beursnotering, maar de Belgische nationale bank wel. In de koersgrafiek van die centrale bank is het bloedbad duidelijk zichtbaar. In combinatie met een bank run na 15 jaar monetaire gekte is het spelen met vuur. Het is iets te makkelijk om dit af te doen als ‘niets aan de hand’. Wie geld risicovrij wil wegzetten, kan dit beter stallen in landen die niet meegedaan hebben aan die monetaire gekte.

Nu wil het toeval dat het cryptovalutabedrijf Circle Internet Financial ook nog 3,3 miljard dollar heeft uitstaan bij SVB. Circle is bekend van onder andere de USD Coin, een zogenaamde stable coin, die inmiddels niet meer zo stabiel is. De munt noteerde beneden de 87 dollarcent zaterdag. De Dai, een andere stablecoin, heeft ook de peg losgelaten. De Fed ziet specifiek stablecoins als een mogelijke dreiging voor de financiële stabiliteit. Nu zit Circle bij in totaal zes banken. Bovendien heeft het bedrijf ook nog kortlopende treasuries als onderpand, zo is de cirkel dan wel weer rond.

Het grootste risico van bank runs is het risico van besmettingsgevaar. Toezichthouders vallen over elkaar heen om te verklaren dat de kans op besmetting klein is, ze kunnen ook niet anders. Door het verkrappende beleid (de geldhoeveelheid krimpt inmiddels in de Verenigde Staten, voor het eerst in vele decennia) is de kans op financiële ongelukken sterk toegenomen. Er is sinds de Grote Financiële Crisis veel aan gedaan om er voor te zorgen dat één bank niet de rest van het financiële systeem kan besmetten en SVB is geen ‘too big to fail’ bank. Toch besmette de ondergang van SVB afgelopen donderdag en vrijdag het financiële systeem. Wereldwijd daalden de aandelenkoersen van banken fors. De KBW bank index daalde afgelopen week met 16 procent. SVB had dochters in China, Denemarken, Duitsland, India, het Verenigd Koninkrijk, Israël en Zweden. Veel meer startups hebben een groot deel van hun cash bij deze dochters van SVB en omdat deze bedrijven nog kas aan het verbranden zijn, zijn ze sterk afhankelijk van het wel en wee van SVB. Ook veel venture capital-bedrijven zullen de ontwikkelingen met lede ogen aanzien, want veel van deze startups kunnen acuut hun rekeningen niet meer betalen. In het Verenigd Koninkrijk probeert de dochter van SVB binnen 24 uur te worden overgenomen.

Gelet op deze toch wel verstrekkende gevolgen, lijkt het er op dat SVB voor toezichthouders een blinde vlek was. SVB is niet de enige bank met veel treasuries op de balans. De verliezen daarop kunnen er voor zorgen dat meer banken al bij relatief kleine onttrekkingen in de problemen komen. SVB was wel uniek voor wat betreft de concentratie in de techsector, voor wat betreft de extreme mismatch en ook voor wat betreft de spectaculaire groei afgelopen jaren, toch drie duidelijke risico-indicatoren voor de toezichthouder. Toezicht dat onder Trump sterk is versoepeld. Door de unieke positionering van SVB is kans dat deze live Dodd-Frank stress test zorgt voor systeemrisico’s relatief klein. Bovendien hebben we vorig jaar in het VK al gezien dat centrale banken hun monetaire beleid dan binnen enkele uren radicaal om kunnen gooien. Verder zijn er sinds de GFC vooral bij de grote systeembanken veel maatregelen genomen om een tweede Lehman te kunnen doorstaan. Wel is het maar de vraag of dit een ultiem instapmoment is voor bankaandelen, gelet op hun structureel krimpende concurrentiepositie. Steeds meer activiteiten die vroeger door een bank werden gedaan, zijn of worden overgenomen door andere (fintech) bedrijven.  Gelet op alle maatregelen om een nieuwe financiële crisis te voorkomen, is bij koersdruk het diep achtergestelde papier van banken een beter alternatief. Na de koersval daar vorig jaar (door rente en oplopende spreads) is het daar vooralsnog rustig, maar mogelijk dat een herhaling van 2020 (zie grafiek) volgt . Een mogelijk direct gevolg van SVB is verder dat de vergoeding op sparen sneller stijgt. Tot op heden kwamen veel banken om in het spaargeld, maar nu rekeninghouders elektronisch in een steeds sneller tempo geld kunnen wegboeken, moet die wellicht omhoog.

Via: Auréus